Είμαι απόλυτα βέβαιος, πως αν γίνει ένα φιλολογικό συνέδριο, με θέμα τον ετυμολογικό προσδιορισμό της λέξεως «ελευθερία», σε λιγότερο από ένα 24/ωρο θα ξεσπάσει ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος. Μάλιστα, τελευταία αναρωτιέμαι -εκείνες τις σαλεμένες ώρες, που ο νους κάνει ό,τι θέλει χωρίς να ρωτά- πώς και αυτή η δυνατότητα δεν έχει γίνει αντιληπτή, από τους επίδοξους πλανητάρχες της πολιτικής, της οικονομίας, των επιχειρήσεων κ.τ.λ.
Και ενώ σκέπτομαι αυτά, πετάγεται η μάνα μου από τον καναπέ της –γιατί η μάνα πάντα ξέρει να διαβάζει τη σκέψη του παιδιού της- και μου αναπτύσσει την γνωστή ιστορία της οικογένειας, που κρέμασε στον τοίχο του πατρικού δύο Βασιλικούς Επαίνους, δύο επαίνους αναγνωρίσεως Ηρώων, δύο ενυπόγραφες επιστολές της ίδιας Τάδε Βασίλισσας της Ελλάδος (αυτό συνοδεύεται πάντα με το σχετικό «παρακαλώ!!!» του θαυμασμού), ένα μάτσο κιτρινισμένες και δακρύβρεχτες εφημερίδες εποχής, που η οικογένεια τις προσέχει πιο πολύ και από τα συμβόλαια των τίτλων ιδιοκτησίας του ίδιου του πατρικού. Επιπρόσθετα γίνεται στον επίλογο η σχετική αναφορά στις Επετηρίδες Ηρώων του Γ.Ε.Σ που γράφουν με χρυσά γράμματα τα Έπη της οικογένειας μας, για να καταλήξουμε στην πλατεία και στα αγάλματα, που η οικογένεια δεν αντέχει να τα βλέπει. Τέλος καταλήγουμε στο γνωστό επιμύθιον: «Και όλα αυτά για την ελευθερία!»…. βρίσκω το θράσος και ρωτώ «Ναι ρε μάνα! Αλλά τι είναι ελευθερία;»… για να πάρω την κατηγορηματικά σταθερή απάντηση: «Κάνε παραπέρα παιδάκι μου!»
Τώρα εσύ φίλε μου γελάς και σε βλέπω! Καλά κάνεις! Αλλά από όλους τους ορισμούς της ελευθερίας, η μάνα μου έχει δώσει τον καλύτερο και δεν με ενδιαφέρει καθόλου αν θα πλαντάξουν στο κλάμα όλοι οι φιλόλογοι για την ελλειμματικότητά τους. «Κάνε παραπέρα παιδάκι μου!», δηλαδή: Ελευθερία είναι, η δυνατότητα του ανθρώπου, να μπορεί να οδεύει σε διάρκεια και προέκταση, χωρίς να αλλοιώνεται η παιδική αθωότητα της ανθρώπινης ύπαρξης του.
Η πρώτη ετυμολογική προσέγγιση της λέξης, διαχωρίζει την ελευθερία, στο α’ συνθετικό «Ελευθε» και στο β’ συνθετικό «Ρίον». Και τα δύο συνθετικά έχουν απόλυτα αρχαία ελληνική ρίζα: «Ελευθε», από το έλευσις, ελευθώ, ελευθήσομαι, ήλθον κ.τ.λ. που σημαίνει περνώ, εισέρχομαι. Το «Ρίον» (ομηρική λέξη), σημαίνει στέρεο έδαφος, στεριά, χερσόνησο, χερσαίο. Το πιθανότερο αυτής της ετυμολογίας είναι πως πρόκειται για την ακριβή φράση «ΕΛΕΥΘΕΡΕΣΤΕ ΡΙΟΝ» δηλαδή, περάστε, εισέλθετε σε σταθερό έδαφος, όπου στην συνέχεια με τις σχετικές μεταπτώσεις, έγινε «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ».
Σε αυτή την ετυμολογική προσέγγιση, το πιθανότερο είναι πως η σημασία της φράσης είχε προτρεπτικό, πραγματικά βιωματικό χαρακτήρα, αποτελώντας σταθερή έκφραση στην αρχαία ελληνική ζωή, με σπουδαίο ρόλο και περιεχόμενο. Οι αρχαίοι Έλληνες, ως συνυφασμένος λαός με την ναυτιλία, χρησιμοποιούσε την φράση, ως επιτακτική ανάγκη της ΠΡΟΣ-ΕΛΕΥΣΙΣ των πλοίων, δηλώνοντας την δυνατότητα των ναυτικών να διέλθουν (ελευθε) με ασφάλεια στην στεριά (ρίον).
Η δεύτερη ετυμολογική προσέγγιση, θέλει την λέξη ελευθερία, να προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα «λευθ» και το πρόθεμα «ε-». Από την ίδια ετυμολογική ρίζα, παράγεται ο μέλλοντας του ελλειπτικού ρήματος «έρχομαι», με τον τύπο «ελεύσομαι», που έχει την σημασία του εισχωρώ ή ανεβαίνω. Κατά την ακολουθία αυτής της ερμηνείας, ελευθερία είναι η ανάπτυξη και η διείσδυση.
Σε κάθε περίπτωση, από την όποια ετυμολογία της λέξης, μέχρι το νόημα που την διέπει, στο διάβα των αιώνων, φαίνεται να υπάρχει διαφορά. Μια ενδελεχής μελέτη, είναι βέβαιο, πως θα βγάλει τους φιλολόγους «από τα ρούχα τους» και θα ανατρέψει ολόκληρες θεωρίες φιλοσόφων. Το συμπέρασμα είναι, πως η ελευθερία, δεν βολεύεται τελικά, ούτε μέσα στην ίδια την λέξη, που την προσδιορίζει-χαρακτηρίζει. Αυτό είναι Ελευθερία!
Προσωπικά εμένα, μια τέτοια ελευθερία με αφήνει αδιάφορο. Ένας βολεμένος ανθρωπάκος είμαι, με την δουλίτσα μου, τη θεσούλα μου, το αυτοκινητάκι μου, τους ανθρώπους μου, με κάτι λίγα λεφτουδάκια στην άκρη, που τα κουτσοκαταφέρνω στην ζωή μου, όχι όμως και στην Ζωή. Δε βαριέσαι … να περνάει ο καιρός! Αν σε αυτό το στέρεο έδαφος, μου έρθει ο κύριος φιλόλογος με τον κύριο φιλόσοφο και μου ρίξουν στο δρόμο μου μία «ελευθερία», που δεν βολεύεται, τότε μου χαλάνε την δική μου βολή, η οποία πάει κατ’ ανέμου! Οπότε τρίβω τα χεράκια μου και κάθομαι ήσυχα -ήσυχα χωρίς ταραχές!
Αυτό συμβαίνει στο μέσα μου. Αν με ρωτήσεις όμως φίλε, εσύ που διαβάζεις τούτες τις γραμμές, τι είναι ελευθερία, σιγά να μη σου πω την δική μου αλήθεια! Θα σου πω ακριβώς, ό,τι προβλέπεται για την περίσταση: Ελευθερία, είναι το αναφαίρετο δικαίωμα του ανθρώπου να πράττει και να ενεργεί κατά βούληση, στα πλαίσια της δράσης και της ενέργειας της αυτοτέλειας του ανθρωπίνου όντος…μπλά…μπλά…μπλά... κ.τ.λ….κ.τ.λ….
Στο πεζοδρόμιο περνά μια όμορφη δεσποινίς, με το σκυλάκι της. Ακούει το μπλά…μπλά…μπλά... και λέει στο ζωντανό: «Ακούς Jack ο κύριος είναι ελεύθερος!», και φυσικά ο Jack που διαφωνεί, με την ελευθερία που εγώ ορίζω τον εαυτό μου, είναι έτοιμος να μου χιμήξει, με την σκέψη ότι, έχει λουρί στο λαιμό του.
Το κορίτσι προσπερνάει με βήμα σταθερό και ‘γω σκέπτομαι: Ποιά είναι άραγε αυτή η όμορφη δεσποινίς, που θαρρώ πως το όνομά της αρχίζει από -Ε-; Τι ράτσα είναι άραγε ο Jack; Και τέλος πώς και εγώ δεν τους γνωρίζω, αφού σε μια γειτονιά είμαστε; Η απάντηση έρχεται μόνη της: Δεν τους γνωρίζω γιατί είμαι ελεύθερος στο να κάνω ό,τι θέλω!
Ελευθερία είναι η δυνατότητα του ανθρώπου, να επιλέγει με αξιοπρέπεια, δεσμεύσεις για τον εαυτό του. Πραγματικά ελεύθερος είναι ο άνθρωπος, που μπορεί να θέσει τα όρια του εαυτού του, με επίγνωση πως δημιουργεί το περίγραμμα της ύπαρξης του, με στόχο η ύπαρξη να καταστεί Ύπαρξη.
Ο άνθρωπος του καιρού μας, έχασε το όριο. Οι μαθηματικοί αναλύουν πλαγίως το υπαρξιακό ερώτημα του ανθρώπου και τα λένε πιο καλά από τους φιλοσόφους. Στα Μαθηματικά –και συγχωρήστε με, γιατί εγώ μαθηματικός δεν είμαι – ως όριο νοείται η διαρκής προσέγγιση ενός σημείου, ή διαφορετικά, η διαρκής μείωση μίας απόστασης, χωρίς ποτέ όμως αυτή να μηδενίζεται. Η έννοια του ορίου, χρησιμοποιείται για να περιγραφεί η συμπεριφορά μιας συνάρτησης, καθώς το όρισμά της, πλησιάζει κάποιο σημείο ή καθώς μεγαλώνει ή μικραίνει απεριόριστα. Στην έννοια του ορίου συνάρτησης, εμπεριέχεται και η έννοια του ορίου ακολουθίας, όπου το όριο χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε τη συμπεριφορά της ακολουθίας καθώς ο δείκτης αυξάνει απεριόριστα!!!!!!!
Εάν ο άνθρωπος, θέσει ως Όριο την Ύπαρξη του, είναι φυσική πορεία η μετάβαση στο όριο ακολουθίας, με εξέλιξη στο όριο συνάρτησης, που οδηγεί την ύπαρξη στον Αυστηρό Ορισμό, για να καταλήξει στο όριο της συνάρτησης του Απείρου.
Των θεωρητικών γραμμάτων (και όχι επιστημών), είμαι ΄γω και δυσκολεύτηκα να μελετήσω μαθηματικά . Διαπιστώνω όμως, πως η λογική που τα διέπει είναι πιο Ελεύθερη από τις Θεωρίες. Είδα πάλι στην Φιλοσοφία, την Μαθηματική Λογική και κατέληξα στο ίδιο συμπέρασμα. Ελευθερία χωρίς όριο είναι ελευθερία που στερείται το Άπειρον και άρα είναι ψευδής. (όπερ άτοπον!)
Ο ανιψιός μου έρχεται και τρίβεται γύρω γύρω από το γραφείο κάνοντας την σχετική φασαρία και επιδιώκοντας πλαγίως να παίξει με το θείο. Τον κοιτάζω και του λέω ασυναίσθητα : «Κάνε παραπέρα παιδάκι μου!».
Βάζω τα γέλια γιατί αθέλητα ταυτίζομαι με την λογική της μάνας μου. Τελικά στην Ελευθερία ΜΟΝΟ εκπαιδεύεσαι και είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να εκπαιδεύσεις. Ρίχνω στον εαυτό μου το σχετικό «φάσκελο», για το χρόνο που δαπάνησα με τα Μαθηματικά και την Φιλοσοφία και φωνάζω στην μάνα μου: «Ρε μάνα! Είσαι ελεύθερη;». Η απάντηση που παίρνω είναι «ως φωνή υδάτων πολλών», απάντηση απόλυτης Ελευθερίας: «Ναι παιδί μου! Αφού μπορώ και δέχομαι να σε ανέχομαι!». Η μάνα γελάει και γω παγώνω. Η γυναίκα έχει θέσει το όριο της Ελευθερίας της στο Άπειρο!!!
Έχει δεσμεύσει τον εαυτό της στο να είναι μόνο Ελεύθερη! …. Και φαντάσου…..δεν διάβασε ποτέ Μαθηματικά!…
Β.Α. Γκρίλλας
