Φιλία

           

Μάνα κι αν έρθουν οι φίλοι μου
κι αν έρθουν και δικοί μας.
Να μη τους πεις κι απόθανα
να τους βαροκαρδίσεις.

Στρώσε τους τάβλα να γευτούν,
κλίνη να κοιμηθούνε.
Στρώσε τους παραπέζουλα
να βάλουν τ' άρματά τους,
και σαν ξυπνήσουν το πρωί
και σ' αποχαιρετούνε,
πες του τος πως απόθανα.

(Κρητικό ριζίτικο τραγούδι)

              

   Φιλία είναι ο συναισθηματικός και πνευματικός δεσμός ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους ανθρώπους, που βοηθά τον άνθρωπο να προκόψει σε κάθε πεδίο της ζωής, στηρίζοντας και στηριζόμενος σε αληθείς και ειλικρινείς επιλογές ζωής.

            Σήμερα, κάθε άλλο παρά ποτέ, σε μια γενική σύγχυση άφιλης κοινωνίας, άφιλων συμπεριφορών και άφιλης μάζας ατόμων που διακριτικά ονομάζονται πρόσωπα, η φιλία ως ζητούμενο είναι ίσως το πιο δύσκολο πεδίο που μπορεί να εντοπίσει ο καθένας μέσα του. Ο άνθρωπος έγινε «λεπτός» περισσότερο από αυτό που έπρεπε και οι αναζητήσεις φιλικών σχέσεων θέλουν γερά κότσια που απαιτούν βουτιά στα βαθιά. Επειδή όμως στα βαθειά ο λεπτός κρυώνει εύκολα, κρύωσαν μαζί του και φιλίες, και συμπεριφορές και αναζητήσεις. Έτσι απόμεινε ο άνθρωπος να κοιτάζει στα ρηχά για βαθιές φιλίες.

            Ο άνθρωπος σήμερα, εύκολα μπερδεύοντας το σωστό και το λάθος αξιολογεί τις φιλίες του στο παρόν και με τις συνθήκες που ορίζουν οι περιστάσεις και όχι οι φιλίες. Τα συμπεράσματα αυτής της λογικής δεν είναι πάντα λογικά. Κάτι τέτοιο είχε στο μυαλό του και ο Γκαίτε όταν έλεγε «Αν ο κροκόδειλος έφαγε τον εχθρό σου, αυτό δεν σημαίνει πως έγινε και φίλος σου». Πραγματικά, ο προσδιορισμός του φίλου πλέον γίνεται σε σύγκριση με τον εχθρό. Έτσι, η φιλία κατάντησε να προσδιορίζεται όχι από τα ενυπάρχοντα σε αυτήν ευγενή αισθήματα, αλλά από τα εχθρικά χτυπήματα των μη φίλων. Πλέον φίλος δεν είναι αυτός που μας γεμίζει την ύπαρξη, αυτός που μας κάνει να βελτιωνόμαστε ως υπάρξεις ανθρώπινες, αυτός που στο βλέμμα καταλαβαίνει την βούληση. Φίλος πλέον είναι όποιος δεν πληροί τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί εχθρός. 

            Με τούτα τα κριτήρια οι φιλίες χάνονται εύκολα και ο άνθρωπος όχι μόνο απομυθοποιεί το αγαθό της φιλίας, αλλά ακόμα χειρότερα απογυμνώνει την ύπαρξή του από κάθε καλό και αγαθό που θα μπορούσε να δεχθεί από φίλο και φιλική σχέση. Αποτέλεσμα είναι η ίδια η απογοήτευση που βίωσε ο Έμερσον όταν έγραφε «Βαδίζουμε μόνοι μας σ’ αυτό τον κόσμο. Οι φίλοι, όπως τους επιθυμούμε, είναι όνειρα και μύθοι».

            Η φιλία δεν αντιμάχεται τις έχθρες για να προσδιορίσει την ύπαρξή της, μήτε και σέβεται εύκολα την θέση του Α. Τέννυσον «δεν κάνει φίλους όποιος δεν έκανε εχθρούς». Η φιλία ξεφεύγει από αυτά τα μικροπρεπή σχήματα και πορεύεται στην ολοκλήρωση της, ακόμα και όταν βρίσκεται στο τέλος μόνη με τον εαυτό της. Τούτο, γιατί από όποια πλευρά και αν δει κάποιος το νόημα της φιλίας, δεν μπορεί να βρει μέσα της μήτε ίχνος έχθρας, γιατί κάθε έχθρα είναι ασυμβίβαστη με την υπαρξιακή δομή της φιλίας.

Ο άνθρωπος σήμερα πάσχει στο δεδομένο πως δεν έχει φίλους. Η αλλοτρίωση, η μοναξιά και η αποξένωση των ανθρώπων, οδηγούν τον άνθρωπο σε απομόνωση και η παρουσία φίλου φαντάζει όλο και πιο δύσκολη. Ο Ι.Παναγιωτόπουλος λέει πολύ σωστά το λόγο του, και είναι λόγος ουσίας από σοβαρά χείλη, ότι, «ο αιώνας μας είναι αιώνας των γνωριμιών και όχι των φιλιών». Πραγματικά, σήμερα οι φίλοι μετριούνται με ποσότητες και όχι με ποιότητες. Σήμερα οι φίλοι προσδιορίζονται από το κάλεσμα και την αποδοχή σε διάφορους χώρους του διαδικτύου, σήμερα έχουμε φίλους που δεν τους είδαμε ποτέ, που δεν ήπιαμε ένα ποτήρι κρασί μαζί τους, που δεν κάτσαμε ανταμωμένοι ο ένας απέναντι στον άλλον.

Και ακόμα χειρότερα, αυτές οι πρακτικές πέρασαν στην καθημερινότητα μας. Δεν μας βολεύουν οι φιλίες οι παραδοσιακές. Δεν θέλουμε τόσο βάρος στις πλάτες μας, γιατί είπαμε… λεπτύναμε... Στο ερώτημα, γιατί άραγε συμβαίνει τούτο το παράδοξο πράγμα, την απάντηση την έχει ο Χ. Γκιμπράν: «Έργο του φίλου είναι να εκπληρώσει τις ανάγκες σου, αλλά όχι να γεμίσει το κενό σου» . Τις περισσότερες φορές τον φίλο τον αντιμετωπίζουμε ως στοιχείο ζωής που θα γεμίσει τα κενά μας. Μέγα λάθος. Οι φίλοι δεν είναι για να γεμίζουν τα κενά! Ή ακόμα πιο άκομψα, τον φίλο σου δεν τον ρίχνεις στο κενό σου για να το γεμίσεις!!! Ο φίλος οφείλει να δει την ανάγκη σου και να την εκπληρώσει με την αποδοχή και την κατανόηση ή πιο ουσιαστικά με την παρουσία του και μόνο. Εκεί όμως σταματά και το έργο του. Δεν είναι στο ρόλο του και δεν πρέπει να αξιώνεις να καλύψει το κενό που προκύπτει από την ανάγκη σου. Το κενό που έχει καθένας είναι υποχρεωμένος να το γεμίσει μόνος του. Ολομόναχος, σε μια πορεία καταλαγής με το εαυτό του, σε μια πορεία αυτοαναγνώρισης της παρουσίας του, σε έναν δρόμο υπαρξιακής πλήρωσης.

Επειδή όμως αυτοί οι δρόμοι είναι και κουραστικοί και επώδυνοι, μάθαμε να χρεώνουμε τους φίλους με τέτοια έργα για να βολέψουμε τις υπάρξεις μας σε μαλακά στρώματα άνεσης. Σαφώς, όταν ο φίλος αρνηθεί τέτοιους ρόλους και δίκαια χαθεί, τότε έρχεται η ώρα των λόγων του Μπ. Σω που περίτρανα φωνάζουν: «Και στην φιλία, και στην αγάπη τελικά έρχεται ο χρόνος για ξεκαθάρισμα λογαριασμών». Το αποτέλεσμα τέτοιων ξεκαθαρισμάτων δεν είναι εύκολο. Όχι γιατί οι συνέπειες είναι τραγικές. Αυτές μπορεί ο άνθρωπος να τις βιώσει και να τις ξεπεράσει. Είναι δύσκολο πράγμα, γιατί απαιτεί ανατροπή της ίδιας της ύπαρξης του ανθρώπου που το επιχειρεί. Σε αυτή την περίπτωση τα καταφέρνουν μόνο όσοι έχουν καταφέρει να είναι φίλοι πρώτα πρώτα με τον εαυτό τους. Είναι οι άνθρωποι που έχουν δώσει την ίδια απάντηση που έδωσε ο Σενέκας χρόνια πιο πριν: «Ρωτάς τι κατάφερα; Έγινα φίλος του εαυτό μου».

Αν ο άνθρωπος δεν έχει καταφέρει να είναι φίλος με τον εαυτό του, δεν μπορεί ποτέ να ελπίζει σε ουσιαστική φιλία με τον όποιο άλλον. Άνθρωπος που δεν μπορεί να απολαύσει μια στιγμή μαγείας, κάνοντας έναν περίπατο μόνος του, πίνοντας έναν καφέ μιλώντας με τον εαυτό του, θαυμάζοντας την ηρεμία μέσα του, αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα του ίδιου του του εαυτού, δεν πρόκειται ποτέ να καταφέρει να περπατήσει με φίλο, να έχει με φίλο παραγωγικές μικρές στιγμές, να δει την φιλία με ηρεμία. Γι’ αυτό κάποιοι φωτισμένοι άγνωστοι πιτσιρικάδες έκανα σημαία τους μια μεγάλη αλήθεια που λέει: «Μην περπατάς μπροστά μου. Δεν θέλω αρχηγό και ίσως να μη σε ακολουθήσω. Μην περπατάς πίσω μου. Δεν θέλω οπαδό και μπορεί να σε χάσω. Περπάτα δίπλα μου, θέλω έναν αληθινό φίλο».

            Το να περπατάς ως φίλος δίπλα στο φίλο, είναι ανατροπή της παγκόσμιας λογικής τάξης των πραγμάτων. Τέσσερα πόδια άσχετα, να έχουν το ίδιο βήμα, δεν είναι νόμος της φύσης που αφορά τον άνθρωπο. Ακόμα και τα τετράποδα του ζωικού βασιλείου δεν συντονίζουν πρακτικά τα τέσσερα ποδάρια τους. Και όμως στην φιλία τούτο είναι το μείζον. Γι΄ αυτό και η φιλία είναι επανάσταση. Κάτι τέτοιο δήλωσε και ο Γιάννης Τσαρούχης όταν ξεστόμισε εκείνο το λόγο που λέει: «Φιλία είναι η συμφωνία δύο ανθρώπων εναντίον όλου του κόσμου».

            Κάθομαι και συλλογιέμαι φίλους που "έφυγαν", φίλους που χάθηκαν, φίλους που απορρίφτηκαν και φίλους που έμειναν. Χαμογελάω στο πέρασμα των σκέψεων σαν διμοιρίτης που κλίνει κεφαλήν επί δεξιά σε εξέδρα επισήμων και χάνεται στην πορεία της παρέλασης. Γυρνώ το κεφάλι και πάλι και βλέπω δίπλα μου συντρόφους στον ίδιο βηματισμό. Οι άλλοι κάθονται ακόμα στην εξέδρα και φουσκώνουν από έπαρση και άγνοια. Το μέσα μου αποκτά την δύναμη του Ναπολέοντα όταν πρόφερε εκείνο το «Ω! Παντοδύναμε, προστάτεψέ με απ' τους φίλους μου, με τους εχθρούς θα τα βγάλω μόνος μου».  Και τα πόδια μου είναι πιο δυνατά! Τόσο δυνατά που τρέχουν μέχρι την βιβλιοθήκη. Τα χέρια μου πιο στιβαρά από ποτέ, κατεβάζουν το βιβλίο του Χαλίλ Γκιμπράν. Και το στόμα μου με θέρμη προσευχής διαβάζει το υπέροχο ποίημα του για την «Φιλία»….

Φιλία

Κι ένας νέος είπε, 

 - Μίλησε μας για τη Φιλία.

Κι εκείνος αποκρίθηκε λέγοντας:

-Ο φίλος σας είναι η εκπλήρωση των αναγκών σας.

Είναι το χωράφι που εσείς σπέρνετε με αγάπη και θερίζετε με ευγνωμοσύνη.

Και είναι το τραπέζι σας και το παραγώνι σας.

Γιατί πηγαίνετε στο φίλο με την πείνα σας, και τον αναζητάτε για τη γαλήνη σας.

Όταν ο φίλος σας εκφράζει τις σκέψεις του, δε φοβάστε το όχι στη δική σας σκέψη, ούτε αποσιωπάτε το ναι.

Και όταν εκείνος είναι σιωπηλός, η καρδιά σας δεν παύει για ν’ ακούσει την καρδιά του.

Γιατί στη φιλία, όλες οι σκέψεις, όλες οι επιθυμίες, όλες οι προσδοκίες γεννιούνται και μοιράζονται χωρίς λέξεις, με χαρά που είναι άφωνη.

Όταν χωρίζεσαι από το φίλο σου, δε λυπάσαι, γιατί αυτό που αγαπάς πιο πολύ σ’ αυτόν μπορεί να είναι πιο φανερό στην απουσία του, όπως ο ορειβάτης βλέπει πιο καθαρά το βουνό από την πεδιάδα.

Και μη βάζετε κανένα σκοπό στη φιλία εκτός από το βάθεμα του πνεύματος. Γιατί η αγάπη που γυρεύει κάτι άλλο εκτός από την αποκάλυψη του δικού της μυστηρίου δεν είναι αγάπη παρά ένα δίχτυ που ρίχνεται στη θάλασσα και μόνο το ανώφελο θα πιάσει.

Και δίνετε το καλύτερο εαυτό σας στο φίλο σας. αφού θα γνωρίσει την άμπωτη του κυμάτου σας, δώστε του να γνωρίσει και την παλίρροιά του.

Είναι ο φίλος σας κάτι που θα έπρεπε να γυρεύετε όταν έχετε ώρες που θέλετε να σκοτώσετε;

Καλύτερα να γυρεύετε το φίλο σας πάντα όταν έχετε ώρες να ζήσετε. Γιατί έργο του φίλου σας είναι να εκπληρώσει τις ανάγκες σας, αλλά όχι να γεμίσει το κενό σας.

Και μέσα στη γλύκα της φιλίας κάνετε να υπάρχει γέλιο, και μοίρασμα χαράς.

Γιατί στις δροσοστάλες των μικρών πραγμάτων η καρδιά βρίσκει την καινούργια αυγή της και ξανανιώνει.

 Β.Α.Γκρίλλας